Tarikh : 15 April 2019
Masa : 9.00 pagi – 5.00 petang
Tempat : Puri Pujangga, Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM)
Jumlah Peserta : 56
Pendahuluan
Bengkel Keterpendaman Melayu adalah antara bengkel yang terdapat dalam Naratif Malaysia: Melayu Dalam Persoalan Nasional anjuran oleh Institut Kajian Malaysia dan Antarabangsa (IKMAS), Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) dengan kerjasama Kerajaan Negeri Johor. Bengkel ini bertujuan untuk mengumpul maklumat dan mendapatkan pelbagai jalur naratif dari beberapa tokoh masyarakat dan juga pimpinan parti politik Melayu dan seterusnya cuba untuk merungkai, memeta dan mentafsir trajektori masyarakat Melayu mutakhir ini melalui kaedah psikologi-sosial dan sejarah khususnya setelah berlaku perubahan kerajaan pada 9 Mei 2018 yang lalu.
Pendaftaran dan Kehadiran Peserta
Seramai 47 peserta yang mendaftarkan diri mereka di atas talian dan dari kiraan kasar, yang hadir pada hari bengkel pula adalah seramai lebih kurang 56 orang (kehadiran tidak tetap; tapi hanya hadir di pembentangan-pembentangan tertentu sahaja). Daripada 56 perserta yang hadir itu terdapat seramai lebih kurang 41 orang peserta lelaki, manakala peserta perempuan pula ialah seramai lebih kurang 15 orang.
Dari sudut etnik pula, terdapat seramai lebih kurang 50 orang peserta Melayu, 6 orang peserta Cina dan tiada peserta India (terdapat seorang peserta India yang mendaftar di atas talian tetapi beliau tidak hadir di hari bengkel diadakan).
Dari data yang dikutip melalui borang pendaftaran, peserta-peserta yang mengikuti bengkel ini datang daripada pelbagai latarbelakang sosial. Ada yang dari kalangan pensyarah, ada yang dari kalangan mahasiswa, ada yang mewakili institut penyelidikan, wakil NGO dan turut juga terlibat dalam bengkel ini ialah beberapa orang anggota dan kepimpinan parti politik.
Pengisian Bengkel
Bengkel ini dimulai oleh Encik Hariszuan Jaharuddin selaku Pengerusi Majlis yang menjemput Pengarah IKMAS, Profesor Dr. Sufian Jusoh untuk memberikan ucapan alu-aluan.
Profesor Dr. Sufian Jusoh dalam ucapan alu-aluan beliau menjelaskan sedikit sebanyak tentang latarbelakang kepada projek Naratif Malaysia: Melayu Dalam Persoalan Nasional sebagai sebahagian daripada usaha IKMAS di dalam proses pembinaan negara bangsa yang terangkum. Profesor Dr. Sufian mengungkapkan bahawa kondisi dan suhu politik masa kini memerlukan suatu analisis akademik yang lebih mendalam untuk memahami fenomena yang berlaku dan IKMAS senantiasa bersedia untuk memberi ruang dan peluang kepada usaha-usaha akademik seperti ini dijalankan sebagai sebahagian daripada proses pembinaan negara-bangsa Malaysia.
Acara seterusnya menyajikan pembentangan daripada Encik Eekmal Ahmad, Pegawai Dasar Menteri Besar Selangor dengan tajuk “Melayu-Islam Terancam: Mitos atau Fakta”. Dalam pembentangan ini beliau melihat wujud kedua-duanya, mitos dan fakta, dalam membincangkan persoalan keterancaman Melayu-Islam.
Dengan membekalkan beberapa fakta impirikal dalam bentuk jumlah peruntukan yang telah dikeluarkan oleh Kerajaan Negeri Selangor, beliau menyanggah dakwaan yang mengatakan bahawa Melayu-Islam terancam. Akan tetapi beliau mengakui memang wujud rasa keterancaman di kalangan khalayak ramai Melayu-Islam dan ini adalah sesuatu yang perlu ditangani oleh kerajaan Pakatan Harapan. Beliau melihat rasa keterancaman Melayu-Islam ini datangnya dari andaian yang terbina akibat daripada kehilangan kuasa politik parti yang mewakili Melayu-Islam iaitu UMNO.
Selain daripada itu Encik Eekmal Ahmad juga melakukan kritik terhadap konsep ‘keterpendaman’ yang dijadikan tajuk bengkel ini yang pada beliau menggambarkan seolah-olah ‘keterpendaman’ ini adalah suatu yang alamiah atau tersulam di dalam DNA Melayu.
Setelah selesai sesi soal jawab, Dr. Mohd. Zuhdi Marzuki pula mengambil tempat sebagai pembentang kedua dengan tajuk “Ancaman Terhadap Melayu-Islam: Siapa Musuh Kita?”. Dalam pembentangan kedua ini, Dr. Zuhdi mengajukan ‘musuh’ yang dimaksudkan adalah dari sudut idea, yakni golongan yang mengajukan idea yang bertentangan dengan nilai-nilai Islam. Pertentangan ini menurut beliau bukanlah pertentangan fizikal tetapi pertentangan idea.
Justeru, menurut beliau lagi, golongan yang cuba menghalang masyarakat Islam daripada membangunkan kehidupan bernegara yang berteraskan nilai-nilai Islam adalah musuh. Tanpa menyebut secara khusus siapa golongan tersebut, beliau memberi bayangan bahawa mereka ini adalah terdiri daripada golongan yang berfahaman liberal dan sekular.
Beliau juga turut memberi latarbelakang kepada keresahan dan keterancaman yang wujud di kalangan masyarakat Melayu-Islam dari perspektif wacana ‘akhir zaman’ atau yang beliau istilahkan sebagai ‘Islamic eschatology”. Perbahasan beliau tentang wacana ‘akhir zaman’ ini menjurus kepada idea keperluan penyatuan ummah dalam menghadapi ‘akhir zaman’ yang penuh dengan kerancuan.
Pembentangan ketiga dibuat oleh Presiden Ikatan Muslimin Malaysia (ISMA), Tuan Haji Aminuddin Yahaya yang membentangkan tajuk “Melayu-Islam Mutakhir: Keadaan, Punca dan Penyelesaiaannya” (pembentangan slide Power Point).
Pembentangan Tuan Haji Aminuddin ini dimulai dengan justifikasi terhadap idea cintakan bangsa (kebangsaan) yang beliau dasari daripada Al-Quran, Hadith dan juga Ilmuan Islam. Bertolak dari sini beliau memetakan zaman kegemilangan kerajaan Melayu-Islam di bawah empayar Melaka dan kemudiannya kejatuhan kerajaan Melayu-Islam akibat daripada penjajahan.
Setelah itu beliau memetakan pula kondisi semasa masyarakat Melayu-Islam yang beliau istilahkan sebagai ‘kecelaruan Melayu’ yang berasal dari dasar penjajah dan kemudiannya ditambah pula dengan kebejatan pemerintah dan parti politik Melayu sendiri serta kemasukan pemikiran-pemikiran Barat yang tidak cocok dengan Islam berserta dengan sistem pendidikan yang bercelaru dan kehilangan jati-diri orang-orang Melayu.
Penyelesaian kepada ‘kecelaruan Melayu’ ini buat Tuan Haji Aminuddin hanya boleh diubat dengan ‘Revolusi Tamadun’ yang membawa maksud pembinaan cara hidup bermasyarakat yang holistic (menyeluruh) berteraskan konsep Masoleh Al-‘Ibad.
Setelah selesai makan tengahari dan solat Zuhur, bengkel di sambung dengan pembentangan oleh Pensyarah Universiti Teknologi Petronas, Dr. Muhaimin Sulam yang juga merupakan Naib Pengerusi Parti Amanah Negeri Perak dengan tajuk “Keterpendaman Melayu: Pembinaan Jati Diri Kebangsaan Di Dalam Masyarakat Majmuk”. Dr. Muhaimin Sulam memulakan pembentangan beliau dengan mengajukan suatu takrifan terhadap istilah ‘keterpendaman’. Beliau melihat keterpendaman Melayu ini dipergunakan dalam bentuk terancam oleh parti politik yang gagal. Manakala keresahan orang Melayu pula dianggap sebagai suatu bentuk tindak balas terhadap keberadaan ‘yang lain’ yang membentuk suatu dikotomi dan dikembangkan pula oleh unsur politik yang keterlaluan.
Dr. Muhaimin berpandangan bahawa falsafah dan semangat penubuhan Malaya pada awalnya yang bersandarkan kepada perjanjian sosial yang terdahulu gagal dihayati oleh generasi baru masa kini. Justeru itu, beliau mengajukan supaya permasalahan negara-bangsa Malaysia ini dimulai dengan pemahaman pensejarahan kebangsaan dan tekad politik yang kuat untuk membina jati diri kebangsaan yang berdasarkan kepada Perlembagaan Persekutuan.
Pembentangan terakhir terdiri daripada dua bahagian – yang pertama tentang fenomeno kebangkitan politik kaum dan agama pasca 9 Mei 2018, sebab-musababnya serta teori awal yang cuba dibangunkan. Dan bahagian kedua adalah tentang usulan daripada masalah yang dikenal-pasti dan teori yang dibangunkan di bahagian pertama. Pembentangan dua bahagian ini dilakukan oleh Encik Ruhan Shahrir Abdul Halim, Felo Penyelidik Institut Kajian Etnik (KITA), UKM.
Bahagian pertama pembentangan beliau bertajuk “Suatu Teori Awal Keterpendaman Melayu: Manifestasi Kegagagalan Nasionalisme Melayu” mengajukan tesis bahawa kegagalan Pakatan Harapan dalam PRK Semenyih dan Rantau serta kebangkitan politik kaum dan agama di kalangan orang Melayu yang dimanifestasi oleh pelbagai peristiwa antaranya demonstrasi anti-ICERD tidak boleh dilihat hanya dari kacamata material atau idelogikal semata-mata. Sebaliknya fenomena ini perlu juga dianalisis dari sudut psikologi-sosial dan sejarah.
Menggunakan konsep ‘keterpendaman Melayu’ beliau mengemukakan teori awal yang melihat fenomena-fenomena politik identiti dan kekalahan Pakatan Harapan di PRK Semenyih dan Rantau adalah disebabkan oleh aspirasi dan cita-cita nasionalisme Melayu yang gagal yang terkandung di dalam ‘keterpendaman Melayu’. Memetakan tujuh unsur nasionalisme Melayu yang terpendam, beliau mengusulkan supaya pengolahan semula dilakukan untuk mentransformasikan unsur-unsur nasionalisme Melayu ini menjadi nasionalisme Malaysia terangkum.
Di dalam pemetaan beliau terhadap tujuh unsur nasionalisme Melayu, naratif-naratif yang diajukan oleh pembentang-pembentang terdahulu dalam bengkel ini dianalisa secara ringkas dan diletakkan kedudukan naratif-naratif tersebut sebagai sebahagian daripada cita-cita dan aspirasi nasionalisme mereka yang membentuk unsur-unsur keterpendaman Melayu.
Di bahagian kedua pembentangan beliau di bawah tajuk “Suatu Teori Awal Keterpendaman Melayu: Dari Keterpendaman Melayu Ke Nasionalisme Malaysia Terangkum”, Encik Ruhan Shahrir mengusulkan kerja-kerja intelektual yang kreatif dan inovatif yang melibatkan semua pihak berkepentingan dilakukan untuk mentransformasi nasionalisme Melayu kepada nasionalisme Malaysia terangkum.
Mengambil unsur bahasa sebagai unsur pentakrif kepada identiti dan keperibadian bangsa Malaysia serta sejarah terangkum sebagai wahana kepada pembinaan rasa kebangsaan, Encik Ruhan Shahrir melihat idea bangsa sebagai suatu proses yang bergulir terus dalam pembentukannya untuk menjadi ‘bangsa’. Tapi proses untuk menjadi bangsa Malaysia ini perlu dimulai dengan mengangkat unsur pentakrif utama sebagai unsur pengikat dan penyatu yang dipadankan pula dengan sejarah terangkum, pengiktirafan dan keadilan.
Penutup
Penutup bengkel ini dilakukan oleh Pengerusi Majlis, Encik Ramze Endut, Felo Penyelidik IKMAS yang mengucapkan terima kasih kepada pembentang-pembentang yang terlibat dan juga peserta-peserta bengkel yang turut sama aktif dalam perbincangan di sepanjang bengkel ini diadakan.
Naratif Malaysia 